Çağımızın değerli bir sorunu olan besin alerjisi son yıllarda çocuklarda daha yaygın görülüyor.
Yapılan araştırmalar; çocuklarda besin alerjisinin son 20 yıl içinde 2-3 kat arttığını gösteriyor. Bu artışla birlikte, dünyada ve ülkemizde her 100 çocuktan yaklaşık 8’inde besin alerjisi oluştuğu belirtiliyor. Bilhassa gelişmiş ülkelerde kentleşme, hareketsiz hayat üzere ömür üslubundaki değişiklikler, hava kirliliği, kimyasal maruziyet üzere çevresel faktörler, çocukların mikroorganizmalar ile gereğince temas etmemesi, cilt yahut bağırsak üzere hami yapıların ziyan görmesi ve beslenme alışkanlıklarındaki değişiklikler, çocuklarda gelişen besin alerjisinin temel nedenlerini oluşturuyor. Acıbadem Ataşehir Hastanesi Çocuk Alerjisi Uzmanı Dr. Ezgi Topyıldız, bağışıklık ve sindirim sistemi şimdi tam olarak olgunlaşmadığı için besin alerjisine en sık bebeklik ve erken çocukluk periyodu olan birinci 3 yaşta rastlandığına dikkat çekerek, “Besin alerjisi çocuğun beslenmesini kısıtlayarak büyüme ile gelişmeyi olumsuz etkileyebiliyor ve ömür kalitesinde düşüşe yol açabiliyor, dahası nefes darlığı üzere önemli tepkiler oluşturabiliyor. Bu nedenle çocuğunda besin alerjisi olduğunu düşünen ebeveynlerin çabucak bir çocuk alerji doktoruna başvurmaları gerekiyor. Besin alerjisi ebeveynleri çok kaygılandırsa da aslında gerçek teşhis, inançlı bir diyet ve acil durum hazırlığıyla çocukların sağlıklı bir ömür sürmeleri sağlanabiliyor” diyor.
Alerjiye neden olan 170’ten fazla besin tanımlanmış!
Günümüze kadar, besin alerjisine neden olabilen 170’ten fazla besin tanımlanmış. Çocuk Alerjisi Uzmanı Dr. Ezgi Topyıldız, ancak bu besinlerin yalnızca kimilerinin yaygın olarak alerjiye yol açtığını belirterek, “Çocuklarda en sık alerjiye neden olan besinler; inek sütü, yumurta, soya, buğday, yer fıstığı, kuruyemişler, balık ve kabuklu deniz eserleridir. Bunlar ortasında yer fıstığı ve kabuklu deniz eserleri daha önemli tepkiler oluşturabiliyor” bilgisini veriyor.
Sadece koklamak bile kâfi gelebiliyor!
Bazı besin alerjileri ilerleyen yaşla birlikte kaybolabiliyor. Bilhassa süt, yumurta ve buğday alerjisi olan çocukların kıymetli bir kısmında bu alerjenler gerileme eğiliminde oluyor. Bununla birlikte yer fıstığı, kuruyemiş, balık ve kabuklu deniz eserleri üzere besinlere karşı olan alerjiler hayat uzunluğu devam edebiliyor. Besin alerjisi oluşması için her vakit besinin yenmesi gerekmiyor. Kimi durumlarda besinin kokusunu solumak yahut deriye temas etmesi de alerjik tepkilere yol açabiliyor.
Alerjisi geçmiştir fikriyle “az miktarda” da olsa asla!
Çocuklarda besin alerjisinde kimi kurallara dikkat etmek ise yaşamsal kıymet taşıyor. Çocuk Alerjisi Uzmanı Dr. Ezgi Topyıldız, alerjen içeren besinleri “Çocuğumun besin alerjisi artık geçmiştir” kanısıyla “az miktarda” da olsa asla denememeniz gerektiği ihtarında bulunarak, “Zira, alerjen besinler çok küçük ölçülerde bile önemli tepkilere neden olabiliyor. Besin alerjisi olan çocuklar doktorları tarafından çoklukla 3-6 ay aralıklarla takip ediliyor. Alerjinin vakitle geçtiğine lakin doktor kontrolünde karar verilebiliyor. Başka taraftan, besinleri diyetten çıkarmak çocuklarda beslenme yetersizliklerine yol açabiliyor. Bu nedenle doktor önerisi olmadan gelişigüzel diyet uygulamaktan da kaçınmak gerekiyor” diyor.
En sık cilt problemleri yaşansa da, dikkat!
Besin alerjisinde birinci belirtiler sıklıkla kızarıklık, kurdeşen, şişlik ve kaşıntı formunda cilt bulgularıyla ortaya çıksa da öteki sistem tutulumları da sık görülüyor. Besin alerjisinin belirtileri hafif başlayabiliyor, lakin ilerleyerek önemli tepkilere dönüşebiliyor. Bilhassa dudak, lisan ve boğaz şişmesi, nefes darlığı yahut şuur değişikliği üzere belirtiler acil müdahale gerektiriyor. Dr. Ezgi Topyıldız, besin alerjisinin en yaygın belirtilerini şöyle sıralıyor:
Ciltte: Kurdeşen (ürtiker), egzama alevlenmeleri, kaşıntı, kızarıklık, döküntü.
Sindirim sisteminde: Karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal yahut kanlı, mukuslu dışkı.
Solunum sisteminde: Burun akıntısı, hapşırık, öksürük, nefes darlığı, hırıltılı teneffüs, boğazda kaşıntı hissi.
Belirtiler günler sonra bile başlayabiliyor!
Besin alerjisi, besinlerin içerdiği proteinlere karşı bağışıklık sistemimizin verdiği olağandışı karşılık sonucu oluşuyor. IgE aracılı ve non-IgE (IgE dışı) aracılı olmak üzere iki düzenekle gelişiyor.
IgE aracılı sistem: Bağışıklık sistemi, besin proteinlerini tehdit olarak algılayarak IgE antikorları üretiyor. Besin alerjeni bedene tekrar girdiğinde, IgE antikorları mast hücrelerinden histamini ve öteki kimyasalları özgür bırakıyor. Bu kimyasallar ekseriyetle dakikalar yahut saatler içinde pek çok tepkiye neden olabiliyor.
Non-IgE aracılı düzenek: IgE antikorları rol oynamıyor, alerjik tepki bağışıklık sistemindeki T hücreleri üzere farklı hücresel sistemler üzerinden gerçekleşiyor. Alerjik tepkiler daha geç ortaya çıkıyor ve belirtiler besin alerjenine maruz kaldıktan saatler yahut günler sonra görülüyor.
TEDAVİDE 5 KRİTİK KURAL!
Besin alerjisinin tedavisinde en temel maksat, çocuğun güvenliğini sağlamak ve hayat kalitesini artırmak. Çocuk Alerjisi Uzmanı Dr. Ezgi Topyıldız, besin alerjisinin tedavisinde 5 kritik kuralı şöyle özetliyor:
Alerjen besinin diyetten çıkarılması
Alerjiye neden olan besin yahut besinler diyetten büsbütün çıkarılıyor. Ebeveynlere etiket okuma alışkanlığı kazandırılıyor ve besinlerin bilinmeyen kaynakları hakkında bilgi veriliyor. Çocuğa, yaşına uygun halde, hangi besinlerden kaçınması gerektiği anlatılıyor.
Beslenme ve destek planı
Alerjen besinin diyetten çıkarılmasıyla gelişebilecek besin eksikliklerini önlemek emeliyle çocuğa özel beslenme planı oluşturuluyor. Örneğin, süt alerjisi olan çocuklarda kalsiyum ve D vitamini destekleri gerekebiliyor.
Acil durum yönetimi
Ciddi tepki riski taşıyan çocuklar için adrenalin oto-enjektörleri reçete ediliyor. Aileler, bakıcılar ve okuldaki yetkililer çocuğun besin alerjisi konusunda bilgilendiriliyor ve acil durumlarda nasıl müdahale edileceği öğretiliyor.
Oral immünoterapi (OIT)
Tercihen 4 yaş üzerinde, besin alerjisi gerilememiş olan çocuklarda, doktor kontrolünde, düşük dozlarla başlanarak, alerjen besinin toleransının artırılması hedefleniyor. Dr. Ezgi Topyıldız, bu sayede bağışıklık sisteminin vakitle alerjen besini “tanımaya” başladığını ve reaksiyonlarını azalttığını belirterek, “Bu metotla, bilhassa yer fıstığı, süt ve yumurta üzere yaygın alerjenlere karşı kazara maruziyet durumunda oluşabilecek hayati tehlikenin azaltılması sağlanıyor. Yol sayesinde çocuk ve ailesinin günlük hayat kalitesi değerli ölçüde artıyor” diyor.
Düzenli takip
Besin alerjisi vakitle kaybolabildiği için çocuğun tertipli olarak çocuk alerjisi uzmanı tarafından takip edilmesi gerekiyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
